Rodzaje działalności gospodarczej – jakie formy prawne wyróżniamy w Polsce?

Wiele spraw związanych z prowadzeniem biznesu może na początku wydawać się skomplikowane, dlatego aby ułatwić Ci zadanie, przygotowaliśmy zestawienie rodzajów działalności gospodarczej w Polsce.

A jeżeli interesuje cię to, jak wycenić i sprzedać firmę, zapraszamy do wysłuchania odcinka podcastu Przyspiesz biznes!

Formy działalności gospodarczej różnią się od siebie wieloma czynnikami, o których opowiemy w dalszej części tekstu. Natomiast przyszły przedsiębiorca ma w Polsce do wyboru takie rodzaje działalności:

1. Działalność nieewidencjonowana,
2. Jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG),
3. Spółka cywilna,
4. Spółki kapitałowe:
   – Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,
   – Spółka akcyjna,
   – Prosta spółka akcyjna.
5. Spółki osobowe:
   – Spółka jawna,
   – Spółka partnerska,
   – Spółka komandytowa,
   – Spółka komandytowo-akcyjna.

Działalność ewidencjonowania to stosunkowo nowe rozwiązanie – funkcjonuje w polskim prawie od 30 kwietnia 2018 roku. Nie jest to formalnie działalność gospodarcza, ale jest to szczególna forma prowadzenia biznesu. Można prowadzić działalność nieewidencjonowaną, gdy przychód z niej w każdym miesiącu nie przekracza 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia i przez ostatnie 60 miesięcy osoba nie wykonywała działalności gospodarczej.

W tym typie działalności nie odprowadza się podatku dochodowego i nie podlega się ubezpieczeniu zdrowotnemu i społecznemu. Dochód wykazywany jest raz do roku na formularzu PIT-36. Prowadzenie tej formy działalności może być interesujące dla osób chcących sprawdzić opłacalność konkretnego biznesu.

Jeśli chcesz prowadzić firmę samodzielnie, bez udziału wspólników, ta forma prawna działalności gospodarczej będzie dla Ciebie najbardziej odpowiednia. Zarejestrowanie firmy jest w tym przypadku bezpłatne i bardzo proste – wniosek do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) złożysz stacjonarnie lub przez internet.

Obecnie firmę możemy założyć na 5 różnych sposobów.

1. Wypełnienie wniosku na stronie CEIDG – wydrukowanie – podpisanie i wysłanie do Urzędu Gminy – lub udajemy się tam osobiście.
2. Wypełnienie wniosku na stronie CEIDG – wysyłamy go elektronicznie i w ciągu 7 dni udajemy się do urzędu, aby go podpisać.
3. Dzwoniąc na infolinię, podajemy wszystkie dane niezbędne konsultantowi, po rozmowie otrzymamy SMS albo email z numerem wniosku, który musimy podpisać w urzędzie.
4. Podpisanie wniosku za pomocą Profilu Zaufanego/ePUAP albo podpisu kwalifikowanego, wypełnienie wniosku na stronie CEIDG i podpisanie jednym z powyższych narzędzi.
5. Rejestracja działalności za pośrednictwem banku.

Decydując się na jednoosobową działalność gospodarczą, nie musisz wnosić kapitału początkowego, a jeśli Twoje przychody nie przekraczają 2 000 000 euro, możesz prowadzić uproszczoną księgowość (księga przychodów i rozchodów, ryczałt ewidencjonowany lub karta podatkowa). Prowadząc ten typ działalności możesz jak najbardziej zatrudniać pracowników.

Należy pamiętać, że za regulowanie zobowiązań jednoosobowej działalności gospodarczej odpowiada całym swoim majątkiem właściciel firmy (oraz jego małżonek, jeśli nie ma rozdzielności majątkowej). Nazwa firmy musi zawierać imię i nazwisko właściciela oraz informację o profilu działalności.

W Polsce wyróżniamy spółki handlowe, których tworzenie i funkcjonowanie uregulowane jest w Kodeksie spółek handlowych, jak również spółkę cywilną, która może zostać utworzona na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Spółki handlowe dzielimy dodatkowo na osobowe oraz kapitałowe. W przypadku spółek sprawy związane z założeniem i prowadzeniem firmy nie są tak uproszczone jak ma to miejsce w JDG.

Poniżej przedstawiamy szczegóły na temat każdego rodzaju spółki.

Do założenia spółki cywilnej niezbędne jest podpisanie umowy pomiędzy minimum dwoma przedsiębiorcami, posiadającymi wpisy do CEIDG. Kapitał początkowy nie jest wymagany. Osoby zakładające spółkę stają się wspólnikami i wszyscy są uprawnieni do jej reprezentowania, natomiast podatek dochodowy rozliczają indywidualnie. Spółka cywilna opłaca podatek VAT i akcyzowy.

Gdy obroty spółki cywilnej nie przekraczają 2 000 000 euro i jej wspólnikami są osoby fizyczne, można prowadzić uproszczoną księgowość, a gdy są wyższe niż ta kwota, bądź wspólnikiem jest osoba prawna, należy prowadzić księgowość pełną. Spółka cywilna może zatrudniać pracowników.

Podobnie jak w przypadku JDG, w spółce cywilnej wszyscy wspólnicy odpowiadają za zobowiązania firmy całym swoim majątkiem. Ponadto, w nazwie spółki cywilnej powinny być wymienieni wszyscy wspólnicy.

Spółka cywilna mimo, iż nazywana jest spółką, tak naprawdę jest jedynie umową dwóch lub więcej wspólników.

Spółki handlowe dzielimy na kapitałowe i osobowe. Najpierw przyjrzymy się spółkom kapitałowym.

Wyróżniamy tutaj spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, proste spółki akcyjne.

Spółki kapitałowe – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest najpopularniejszą formą prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. To typ działalności gospodarczej, który posiada osobowość prawną, to znaczy, że we własnym imieniu zaciąga zobowiązania, czyli wspólnicy nie są bezpośrednio odpowiedzialni finansowo za działania firmy (spółka odpowiada własnymi aktywami).

Aby założyć tę spółkę, wymagane jest wniesienie kapitału zakładowego w kwocie minimum 5 000 zł. Spółkę z o.o. może utworzyć minimum jeden założyciel (jedynie nie może być nim jednoosobowa spółka z o.o.). Zakładając spółkę, należy podpisać umowę w formie aktu notarialnego, następnie w ciągu pół roku dokonać wpisu w KRS.

W spółce z o.o. prowadzi się pełną księgowość i składa sprawozdania finansowe. Spółka jest podatnikiem CIT i VAT, ponadto wspólnicy są opodatkowani PIT od wypłacanej dywidendy. Jeśli chodzi o nazwę spółki, nie ma szczególnych wytycznych, poza tym, że musi występować dopisek „sp. z o.o.”.

Spółki kapitałowe – spółka akcyjna

Spółka akcyjna może zostać założona przez jedną lub więcej osób (jedynie nie przez jednoosobową spółkę z o.o.) poprzez podpisanie umowy w formie aktu notarialnego i dokonanie wpisu w KRS. Do założenia spółki akcyjnej wymagany jest kapitał zakładowy, który wynosi 100 000 zł.

Wymagana jest pełna księgowość. Spółka akcyjna może emitować swoje akcje na giełdzie papierów wartościowych, co pozwala jej na pozyskiwanie kapitału. Spółka ta odpowiada własnym majątkiem za zobowiązania finansowe – akcjonariusze ponoszą jedynie ryzyko gospodarcze. Nazwa spółki może być dowolna, musi zawierać dopisek „spółka akcyjna” lub „S.A”.

Spółki kapitałowe – prosta spółka akcyjna

Prostą spółkę akcyjną (P.S.A.) można założyć w Polsce od 1 lipca 2021 roku. Ciekawym i bardzo korzystnym, szczególnie dla młodych przedsiębiorców, rozwiązaniem jest to, że aby założyć tę spółkę wystarczy kapitał zakładowy w wysokości min. 1 zł.

P.S.A. może założyć jedna lub wiele osób (tak jak w przypadku innych spółek, wyjątkiem jest jednoosobowa spółka z o.o.). Umowa podpisywana jest online, bądź u notariusza. Ten rodzaj spółki charakteryzuje się możliwością elastycznego dysponowania kapitałem oraz uproszczoną procedurą likwidacji. Spółka posiada osobowość prawną i jest podatnikiem podatku dochodowego, nie emituje akcji na giełdzie. Za zobowiązania finansowe odpowiada w całości spółka.

Nazwa prostej spółki akcyjnej może być dowolna, musi zawierać człon „prosta spółka akcyjna” lub „P.S.A.”

Wyróżniamy tutaj spółki jawne, spółki partnerskie, spółki komandytowe i spółki komandytowo-akcyjne.

Spółki osobowe – spółka jawna

Spółka jawna posiada zdolność prawną oraz status przedsiębiorcy. Umowa spółki zawierana jest przez co najmniej dwóch wspólników w formie pisemnej, może zostać zawarta online. Niezbędna jest również rejestracja w KRS.

Wspólnicy spółki jawnej solidarnie odpowiadają swoim majątkiem za jej zobowiązania finansowe. Spółka nie opłaca podatku dochodowego – wspólnicy odprowadzają go indywidualnie. Księgowość może być uproszczona. Nazwa powinna zawierać nazwisko przynajmniej jednego wspólnika i dopisek „spółka jawna” lub „sp. j.”.

Spółki osobowe – spółka partnerska

Spółka partnerska może być założona jedynie przez osoby fizyczne, które posiadają uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu (np. adwokat, architekt, lekarz, fizjoterapeuta czy tłumacz przysięgły). Spółka zawiązuje się na podstawie umowy w formie aktu notarialnego i wpisu do KRS.

Podatek dochodowy opłacają indywidualnie wspólnicy spółki. Za zobowiązania finansowe spółki odpowiadają wszyscy partnerzy. Natomiast wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za szkody powstałe w wyniku działania pozostałych partnerów.

Forma księgowości może być uproszczona lub pełna. W nazwie powinno znaleźć się nazwisko minimum jednego z partnerów oraz dopisek „i partner”, „i partnerzy” albo „spółka partnerska + nazwa zawodu”.

Spółki osobowe – spółka komandytowa

Do powstania tego rodzaju spółki niezbędni są co najmniej dwaj wspólnicy – jeden zostaje komplementariuszem (odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki), a drugi to komandytariusz (odpowiada sumą komandytową, która została opisana w umowie).

Spółka nie jest podatnikiem podatku dochodowego – uiszczają go indywidualnie wspólnicy. W spółce komandytowej obowiązuje prowadzenie pełnej księgowości. W nazwie spółki powinno znaleźć się nazwisko lub nazwa firmy komplementariusza i dopisek „spółka komandytowa” lub „sp. k.”.

Spółki osobowe – spółka komandytowo-akcyjna

Spółkę komandytowo-akcyjną zakłada minimum dwóch wspólników (na podstawie dokumentu, jakim jest statut w formie aktu notarialnego), przy czym jeden staje się komplementariuszem, a drugi akcjonariuszem. Do utworzenia spółki wymagany jest kapitał zakładowy 50 000 zł.

Spółka komandytowo-akcyjna prowadzi pełną księgowość i odprowadza podatek dochodowy od osób prawnych. Nazwa spółki powinna zwierać nazwisko lub nazwę firmy komplementariusza oraz człon „spółka komandytowo-akcyjna” lub „S.K.A.”.

Najważniejsze różnice w poszczególnych rodzajach spółek przedstawiamy w poniższej tabeli (kliknij w tabelę, aby ją powiększyć).